Tüm dünyayı ve ülkemizi etkisi altına alan Covid-19 virüs pandemisi nedeniyle, bütün devletler kendi içlerinde yoğun ve sıkı tedbirler alarak hak ve özgürlükleri kısıtlamaya başladı. Ülkemizde de aynı doğrultuda kısmi sokağa çıkma yasakları, maske kullanma zorunluluğu, sosyal mesafe kuralları, HES kodu uygulaması gibi çeşitli pandemi tedbirleri alındı.

Pandemi Tedbirlerine Aykırı Davranmak Suç mu?

Ülkemizde pandemi tedbirlerine aykırı davranma fiilinin cezalandırılmakta olduğu malumdür. Örneğin uygulamada kolluk amirleri maske takmayan şahıslar için idari para cezası uygulamaktadır. Söz konusu cezanın niteliği idari para cezası olduğundan dolayı hiçbir şekilde adli sicil kaydına (sabıka) etki etmemektedir. Oysa aynı davranış suç olarak kabul edilirse ve söz konusu eylem mahkeme kararıyla sabit hale gelirse, kişinin adli sicil kaydına işlemekte ve istikbalde çeşitli problemlere yol açmaktadır.

TCK 195 bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma başlığıyla "Bulaşıcı hastalıklardan birine yakalanmış veya bu hastalıklardan ölmüş kimsenin bulunduğu yerin karantina altına alınmasına dair yetkili makamlarca alınan tedbirlere uymayan kişi, iki aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. " hükmüne yer verir. Kanun metninden de açıkça anlaşılacağı üzere karantina tedbirlere riayet etmeme halinde TCK 195 kapsamında suç oluşacaktır. Bunun dışında kalan pandemi tedbirlerinde, örneğin maskesiz sokağa çıkma halinde, herhangi bir suç oluşmaz ve yalnızca idari para cezası yaptırımı gerekir.

TCK 195 Kapsamında Suç Oluşturan Fiil

Bir eylemin TCK 195 maddesine göre suç oluşturabilmesi için şu şartların varlığı aranır:

a. Bulaşıcı hastalıklardan birine yakalanmış veya bu nedenle ölmüş bir kimsenin varlığı: Her şeyden önce bulaşıcı hastalıklara ilişkin tedbirlere aykırı davranma suçunun oluşabilmesi için, karantina tedbirlerinin spesifik bir kişi dolayısıyla alınması gerekir. Yani genel anlamda tüm yurdu etkisi altına alacak şekilde ilan edilen karantina tedbirine riayet etmemek TCK 195 kapsamında suç olarak değerlendirilemez.

b. Bulaşıcı hastalığa yakalanmış kişi nedeniyle karantina tedbirlerinin alınmış olması: TCK 195 kapsamında suçun oluşabilmesi için gereken bir diğer şart, karantina tedbirinin alınmış olmasıdır. Sözlükte karantina tedbiri "Bulaşıcı bir hastalığın yayılmasını önlemek için belli bir bölgenin veya yerin kontrol altında tutulup giriş çıkışların engellenmesi biçiminde uygulanan sağlık önlemi "olarak tanımlanmaktadır. Örneğin Covid-19 virüsüyle enfekte olmuş bir kimsenin 10 gün evinden çıkmasının yasaklanması ve aynı yere bir başkasının girmesinin engellenmesi karantina tedbiri olarak değerlendirilir.

c. Karantina tedbirinin yetkili makamlar tarafından kararlaştırılmış olması:Söz konusu suçun oluşabilmesi için en önemli şartlardan birisi de ilgili karantina tedbirinin yetkili makamlar tarafından kararlaştırılmış olmasıdır. Yetkili makamlar ise Umumi Hıfzısıhha Kanunu'nun 69. maddesinde açıkça "sıhhat memurları" olarak ifade edilmiştir. Sıhhat memurları da yine aynı kanunun 303. maddesinde “Bu kanunda zikredilen sıhhat memurları; Devlet, belediye ve idarei hususiye işlerinde kullanılan tabipler ve Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaletinin(Sağlık Bakanlığı) lüzum göreceği ve mezuniyet(yetki) vereceği hususlarda tabiplerin maiyetinde(yanında) bulunan küçük sıhhat memurlarıdır.” ifadeleriyle belirlenmiştir.

d. Karantina tedbirlerine aykırı davranılmış olması: Suçun sübuta erebilmesi için en önemli husus, söz konusu karantina tedbirlerine aykırı davranmaktır. Kanun lafzından anlaşılacağı üzere, karantina tedbirine aykırı kabul edilebilecek her türlü davranış söz konusu suç kapsamında kabul edilecektir. Örneğin, 10 günlük karantina süresince evden çıkmaması gereken bir vatandaşın 5 dakikalığına da olsa dışarıya çıkmış olması suçun oluşması için yeterlidir. Dolayısıyla karantina tedbirine aykırı kabul edilebilecek en küçük davranış, süresi ve sebebi ne olursa olsun TCK 195 kapsamında suçun oluşmasına neden olur.

Bulaşıcı Hastalıklara İlişkin Tedbirlere Aykırı Davranma Suçunun Cezası

Kanun metninden açıkça anlaşılacağı üzere TCK 195 kapsamındaki suçun işlenmesi halinde 2 aydan 1 yıla kadar hapis cezası gerekmektedir. Bu durumda dikkat edilmesi gereken en önemli husus, suçun birden fazla kez işlenip işlenmediğidir. Şayet karantina tedbirlerine aykırı davranma eylemi, dava açılmadan önce birden fazla kez işlenmişse TCK 43 kapsamında "zincirleme suç" hükümlerinin uygulanmasına sebebiyet verir. Zincirleme suç hükümleri gereği kişi karantina tedbirlerine kaç kez aykırı davranırsa davransın, bir kez cezalandırılır. Ancak verilecek temel ceza miktarı 3/4 oranına kadar artırılır. Söz konusu oranın belirlenmesinde ise işlenen suç sayısının etkisi de söz konusudur.

Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar

Suçun cezasının az olması nedeniyle pektabi kanunumuzda suça uygulanabilecek birden fazla seçenek yaptırım türü öngörülmektedir. Bir kısmını saymak gerekirse; savcılık tarafından verilecek kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı, mahkeme tarafından verilen hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı, mahkeme tarafından verilen basit yargılama usulü kararı, hapis cezasının ertelenmesi kararı ve yine mahkeme tarafından verilen kısa süreli hapis cezasının seçenek yaptırımlara çevrilmesi kararı gündeme gelebilir. Söz konusu kurumların tamamı failin kişiliğine, yaşamına, suçtan önceki ve sonraki tavırlarına göre uygulanabilecek seçenek yaptırımlardır. Dolayısıyla herkes için söz konusu kaçış klozlarının uygulanacağını söylemek mümkün değildir. Ayrıca ifade edilen seçenek yaptırımların pek çoğunu mahkemeler ve savcılık kendiliğinden uygulamamaktır. Bu nedenle bu tarz olaylarda gecikmeksizin alanında yetkin bir ceza avukatına başvurmak olası hak kayıplarının önüne geçer.

Sonuç

Detaylıca anlatıldığı üzere, genel olarak pandemi tedbirlerine aykırı davranmak TCK 195 kapsamında suç olarak değerlendirilemez. Örneğin kişinin maske takmaması, sosyal mesafe kurallarına riayet etmemesi hallerinde idari para cezası yaptırımı uygulansa da prensip gereği suç oluşmayacaktır. Fakat kişinin yahut yakınlarından birisinin Covid-19 virüsüyle enfekte olduğu belirlenirse ve bu nedenle kişi hakkında 10 günlük karantina tedbirine sağlık çalışanlarınca karar verilirse ancak bu durumda tedbire aykırı davranmak suç oluşturacaktır. Suç ise 2 aydan 1 yıla kadar hapis cezasını gerektirmektedir.

Olgun Hukuk Bürosu

Tazminat-İdare-Ceza Hukuku Departmanı

Av. Rabia Kıraç & Av. Ramazan Bal

Stj. Av. Mücahit Kaynarca