Devlet kurumlarının şahısların mülkiyetinde olan taşınmazdan izinsiz ve bedelsiz olarak yol, kanal, tel veya enerji nakil hattı geçirdiği; taşınmaza okul, hastane veya park kurduğu durumlara hukuk dünyasında “Kamulaştırmasız El Atma” denir.

Diğer bir anlatımla idarelerin (Devlet kurumlarının) taşınmaz mal ve irtifak hakkı ihtiyacını karşılamak için Anayasamız’da öngörülen usul kamulaştırma olmakla birlikte, uygulamada idarelerin her zaman bu usule uygun hareket ettiği söylenemez. Bütçe yetersizlikleri, keyfi uygulamalar ve başkaca imar hukukundan kaynaklanan sebeplerle idarelerin özel mülkiyete tabi taşınmazlara ve irtifak haklarına hukuka aykırı olarak müdahale ettiği görülmektedir. Bu uygulamanın ismi “Kamulaştırmasız El Atma”dır.

Kamulaştırmasız el atma; idarece usulüne uygun olarak alınmış bir kamulaştırma kararı olmaksızın özel mülkiyete tabi bir taşınmaza el atılması yahut idarenin özel mülkiyet konusu bir taşınmazı fiilen işgal ederek, bir kamu hizmetine tahsis etmesi ve üzerinde kalıcı tesis kurmasıdır.

İDARENİN YAPTIĞI BU İŞLEM KANUNİ MİDİR?

Kamulaştırmasız el atma kavramı herhangi bir kanundan doğmamakta, aksine kanuna aykırı bir müdahaleden doğmaktadır. Kamulaştırmasız el atmada idarenin yaptığı müdahalenin bir idari karara dayanmaması sebebiyle, bir idari eylem olarak değil, HAKSIZ FİİL olarak nitelendirilmektedir.

KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA HALİNDE DAVA AÇABİLİR MİYİM?

Hukuki olarak işlemesi gereken süreçte idare, kamulaştırma işlemi çerçevesinde taşınmaz sahibine kamulaştırma bedelini ödeyerek mülkiyet hakkına sahip olur. Kamulaştırmasız el atmada ise idare “bedelsiz” bir şekilde vatandaşın mülkiyet hakkını sınırlamaktadır. Fiili olarak el atılan taşınmazın bedelinin idareden tahsil edilebilmesi için, taşınmazın tapuya kayıtlı olması ve bedel/tazminat davasının tapu sahibi tarafından açılması gerekmektedir.

Esasen hukuk devletinin gereği olarak kişilerin mülkiyet haklarını etkileyecek nitelikteki bu tarz müdahalelerin yasal olması zorunludur. İdarenin bu haksız fiilleri kişilerin öngörülemez ve keyfi durumlarla karşılaşmalarına sebep olmaktadır. Böyle bir hukuksuzlukla karşılaşan vatandaşların elbette dava açma hakları bulunmaktadır.

Taşınmazına haksız olarak el atılan vatandaşlar idareye karşı Kamulaştırmasız El Atmadan Kaynaklanan Tazminat Davası yahut Müdahalenin Men’i (El Atmanın Önlenmesi) Davası açabilirler. Kişiler bu davalarda aynı zamanda taşınmaza el konulan dönemler için ecri misil talebinde bulunabilecekleri gibi ayrı bir Ecri Misil Davası da açabilirler. Yani devletten taşınmazı kullandığı süre için kira benzeri bir bedel alabilirler.

DAVA İLE NELER TALEP EDEBİLİRİM?

1. Kamulaştırmasız el atma tazminatı/ El atılan taşınmazın bedeli

• Mülküne haksız el atılan malik bu durumda karşısındaki idareden tazminat yani varsa zararlarının bedeli talebinde bulunabileceği gibi taşınmazın bedelini de isteyebilir.

2. Müdahalenin Men'i

• İdarenin haksız müdahalesi sonucu taşınmazı üzerindeki hakların kullanımı engellenen malikin bu durumun sonlandırılması talebine el atmanın önlenmesi ya da müdahalenin men’i denilmektedir.                                                               

 3. Ecrimisil

• Ecrimisil, diğer bir deyişle haksız işgal tazminatı malikin, malik olmayan kötü niyetli zilyetten isteyebileceği bir tazminat türüdür. Yani ecrimisil, maliki olunan eşyanın bir başkası tarafından haksız kullanımı sonucu istenen bir tazminat türüdür. Kamulaştırmasız el atmada malik, taşınmaza el atan idareden ecrimisil talebinde bulunabilir.

TAZMİNAT DAVASI AÇMAK İÇİN GEREKEN ŞARTLAR NELERDİR?

İdarenin haksız el atması nedeniyle zarar gören taşınmaz malikleri davacı sıfatına sahip olabilirler. Ancak bu kişilerin dava açabilmek için şu 3 şartı sağlaması gerekir:

• Taşınmaza tapu ile malik olunması ya da tapu kaydıyla arasındaki hukuki bir ilişki bulunduğunun ispatlanması (mirasçılık vs.)
• El atma işleminin 09/10/1956 tarihinden sonra gerçekleşmiş olması
• El koymanın kalıcı olması

Önemle belirtmek gerekir ki; kamulaştırmasız el atma eylemi idareye taşınmazı kullanma ve elde etme imkânı tanımakta olup, Anayasa ve yasalara uygun olmayan bu eylem karşısında maliklere hukuki güvence sağlayan tek unsur, bu kullanımın yasal olmadığını tespit eden ve taşınmaz bedelinin tahsili imkânı sağlayan mahkeme kararlarıdır.

Davacı malik, işbu davada zararını ve idarenin kusurunu ispat etmekle yükümlüdür. İşte bu noktada işinin ehli bir avukatla çalışmak davanın seyri açısından önem arz etmektedir.

TAŞINMAZIMIN DEĞERİ NEYE GÖRE BELİRLENECEK?

Mahkeme öncelikle bilirkişilere taşınmazın arsa mı arazi mi olduğunun tespitini yaptırır. Arsa ise emsal karşılaştırmalarına göre, arazi ise ekilebilir net ürün gelirine göre değer hesaplaması yapılır. Bilirkişilerce yanlış ya da eksik bir değerlendirme yapılarak taşınmazın vasfında hataya düşülürse bu birtakım hak kayıplarına uğramanıza sebebiyet verebilir. Böyle bir durumla karşılaşmamak için davanın büyük bir özenle takip edilmesi gerekir. Arsa niteliğindeki taşınmazınıza yakın ve benzer özellikteki emsallerin araştırılarak bulunması ve mahkemeye sunulması son derece önemlidir.

SONUÇ

Kamulaştırma idarenin cebri bir yolla taşınmaz elde etmesidir. Kanun koyucu bireylerin de çıkarını düşünerek kamulaştırma müessesesini getirmiştir. Zira kamulaştırmada amaç kamu hizmetidir. Kamulaştırmayı yapan idare taşınmaz malın malikine bu malın bedelini ödemek zorundadır.

İdareler bazen kişilerin mülkiyetine haksız olarak müdahale edebilmektedir. Bu müdahaleler kişilerin mülkiyet hakkının ihlaline yol açmaktadır. İdarelerin haksız fiillerinden biri de kamulaştırmasız el atmadır. Taşınmazına el atılan kişilerin dava açma hakları vardır. El atmalara karşı dava açmak için beklenmesi gereken bir süre olmadığı gibi hak kaybına uğranmasına neden olabilecek bir zamanaşımı da söz konusu değildir.

Vatandaş çoğu zaman idare karşısında zayıf pozisyonda kalmakta, bedelsiz bir şekilde kişilerin mülklerine el koyan idare açık bir hukuksuzluğa sebebiyet vermektedir. Haklarınızı korumak için hukuki süreci başlatarak dava açmanızı tavsiye ederiz.

Olgun Hukuk- Av. Ümit OLGUN

 Kamulaştırma ve İmar Hukuku Departmanı

Stj. Av. Şule TÜZEN

DETAYLI BİLGİ İÇİN

TELEFON VE WHATSAPP:+90 (553) 048 68 12

MAİL ADRESİ : olgunhukukburosu@gmail.com