Memnu Haklar( Yasaklanmış Haklar) Nedir?

Memnu haklar(yasaklanmış haklar) kişinin ceza mahkumiyeti nedeniyle, ceza kanununun dışında farklı kanunlardan kaynaklanan mahrum edildiği haklardır. En bilinen örneğiyle, kasten işlenen bir suç nedeniyle 1 yıl ve daha fazla hapis cezasına mahkum edilen kimse, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu uyarınca devlet memuru olamaz. Kişinin devlet memuru olma hakkının elinden alınması, haktan yasaklandığı anlamına gelir.

Memnu Hakların İadesi Mümkün müdür?

Toplumda, bir suç nedeniyle ceza alan kimsenin, yasaklanan haklardan ömür boyu mahrum bırakılacağı gibi bir anlayış bulunmaktadır. Önemle belirtmeliyiz ki, bir kişinin ömür boyu çeşitli haklardan mahrum bırakılması temel insan haklarına aykırılık teşkil eder. Bu nedenle kanunlar daima bu yasaklılıklardan kurtuluş yolu öngörmektedir. Bu kurtuluş yollarından birisi ve en önemlisi de memnu hakların iadesi kararıdır. Yukarıdaki örneğimize dönecek olursak memnu hakların iadesiyle birlikte, kişi kasten işlemiş olduğu bir suç nedeniyle 1 yıldan fazla hapis cezasına mahkum edilmiş olsa bile, devlet memuru olması mümkündür.

Memnu Hakların İadesi Şartları Nelerdir?

a.İnfazın Tamamlanmasından Sonra 3 Yıl Geçmiş Olması: Memnu hakların iadesi kararı için en önemli şartlardan birisi, infazın tamamlanmasıyla birlikte geçmesi gereken 3 yıllık süredir. İnfazın tamamlanmasından anlaşılması gereken ise verilen cezanın tamamının çekilmiş olmasıdır. Örneğin 01/01/2021 tarihinde 6 yıl hapis cezasına mahkum edilip, mahkumiyetinin 4. yılında denetimli serbestlikten yararlanarak tahliye edilen bir kimsenin infazı 01/01/2027 yılında tamamlanacaktır. Memnu hakların iadesi kararı alması ise ancak 01/01/2030 yılında mümkün olacaktır.

b. 3 Yıl Boyunca Yeni Bir Suç İşlenmemiş Olması: İnfazın tamamlanmasından itibaren 3 yıllık süre boyunca hükümlünün herhangi bir suç işlememesi gerekir. Kanunda işlenen suçun niteliği bakımından, kast veya taksir ayrımı yapılmamıştır. Dolayısıyla 3 yıl süre içerisinde taksirli olsa dahi bir suç işlemiş olan kimse memnu hakların iadesi kararı alamaz. İşlenen suça dair mahkumiyet hükmünün hangi zaman aralığında alındığının bir önemi yoktur. Örneğin infazın tamamlanmasından 1 yıl sonra işlenen suç nedeniyle, 8 yıl sonra alınan mahkumiyet hükmü, memnun hakların iadesi kararına engel teşkil eder.

c. 3 Yıllık Sürenin "İyi Halli" Olarak Geçirildiğine Dair Mahkemece Kanaat Oluşması Gerekir: Memnu hakların iadesi kararı alınabilmesi için son şart, infazın tamamlanmasından sonra 3 yıllık sürenin iyi halli olarak geçirildiğine dair mahkemece olumlu kanaat oluşmasıdır. İyi halin ne olduğu hususunda kanunda açık bir tanımlama yapılmamış ve takdir tamamıyla mahkemeye bırakılmıştır. Ancak uygulamada olağandışı bir durum olmadığı sürece, mahkemelerin hükümlüyü iyi halli olarak değerlendirdiği görülmektedir. Her ne kadar uygulama bu yönde olsa da, mahkemenin bu hususta takdir yetkisi bulunduğundan, alanında uzman bir ceza avukatı yardımıyla memnu hakların iadesi kararına başvurmak olası hak kayıplarının önüne geçecektir.

d. Memnu Hakların İadesi Yönünde Kesinleşmiş Bir Mahkeme Kararı: Yukarıda sayılan şartlarından tamamlanmasından sonra son olarak, memnu hakların iade edilebilmesi için mahkemece verilip kesinleşmiş bir "memnu hakların iadesi kararı" gerekir. İlgili karar ise hapis cezasını içeren hükmü veren mahkeme yahut hükmü veren mahkemeyle aynı derecede hükümlünün ikametgahındaki mahkemece verilebilir. Örneğin Konya 4. Asliye Ceza Mahkemesinde alınan bir mahkumiyet hükmü gereği, çeşitli haklardan yasaklanan ve İstanbul'da ikamet eden kişi; Konya 4. Asliye Ceza Mahkemesinden veya İstanbul'da herhangi bir asliye ceza mahkemesinden "memnu hakların iadesi" talebinde bulunabilir.

Memnu Hakların İadesi Adli Sicil Kaydına Etki Eder mi?

Hükümlünün infazının tamamlanmasıyla birlikte adli sicil kaydındaki veriler, adli sicil arşiv kaydına aktarılır. Adli sicil arşiv kaydının silinmesi memnu hakların iadesinden farklı olarak çeşitli şartlara tabidir. Bu nedenle memnu hakların iadesi kararı almak adli sicil arşiv kaydının silinmesi sonucunu doğurmaz. Ancak alınan memnu hakların iadesi kararı adli sicil arşiv kaydına eklenir.

Her Halde Memnu Hakların İadesi Kararı Alınabilir mi?

Yukarıda da ifade edildiği üzere kural olarak yasaklanmış bütün hakların iadesi mümkündür. Ancak bazı mesleklerin mahiyeti gereği memnu hakların iadesi kararı alınmış olsa dahi mesleğe kabul, idarenin takdir yetkisine bırakılmıştır. Örneğin, kasten yaralama suçundan 2 yıl hüküm giymiş, infazını tamamlamış ve 3 yıl sonra memnu hakların iadesi kararı almış bir kimsenin avukatlık mesleğine girişi baronun takdirine bağlıdır. Zira Avukatlık Kanunu'nda yer alan avukatlığa kabul için "Avukatlık mesleğine yaraşmayacak tutum ve davranışları çevresince bilinmiş olmak" şartı, tamamıyla idarenin takdir yetkisi kapsamındadır. Bu gibi durumlarda memnu hakların iadesi kararı alınmış olsa dahi mesleğe giriş gibi çeşitli hukuki işlemlerde sorun yaşamak söz konusu olabilir.

Sonuç

Memnu hakların iadesi kararının alınabilmesi için kanunen çeşitli şartlar aranmaktadır. Kural olarak memnu hakların iadesi, yasaklanmış bütün haklar için alınabilir. Ancak istisnai bazı hallerde memnu hakların iadesi kararı tek başına, kendisinden beklenen menfaat için yeterli olmayabilir. Bu gibi durumlarda alanında uzman bir ceza avukatı ve idare hukuku avukatından destek almak son derece önem arz eder.

Olgun Hukuk Bürosu

Tazminat-İdare-Ceza Hukuku Departmanı

Av. Rabia Kıraç & Av. Ramazan Bal

Stj. Av. Mücahit Kaynarca

DETAYLI BİLGİ İÇİN

TELEFON VE WHATSAPP:+90 (553) 048 68 12

MAİL ADRESİ : olgunhukukburosu@gmail.com