TENKİS DAVASI

Miras bırakanın sağlararası veya ölüme bağlı bir tasarruf ile saklı pay (=mahfuz pay) sahibi mirasçıların saklı payına el atması durumu günümüzde mirasçıların maruz kaldığı mağduriyetlerden birisidir. Saklı pay sahibi mirasçılar bu durumda saklı paylarının tamamlanmasını talep ve dava edebileceklerdir. İşbu dava tenkis davasıdır.

Tenkisin sözlük anlamı; indirme, azaltma ve eskiltmedir. Tenkis davaları Türk Medeni Kanunu m.560 ve devamı hükümlerinde düzenlenmiştir. Tenkis davası kural olarak saklı paylı mirasçıların ve istisnaen de saklı paylı mirasçıların alacaklılarının; murisin tasarruf oranını aşan kazandırmalarının bu oranda eksiltilmesini talep ettikleri davadır. Tenkis davası yalnızca mirasbırakanın ölümü durumunda açılabilir. Saklı paylı mirasçılar; henüz muris sağken yapılan kazandırmalar saklı paylarını ihlal etse dahi tenkis davası açamazlar. Peki nedir bu saklı pay? Kimdir saklı pay sahibi mirasçılar ?

SAKLI PAY SAHİBİ MİRASÇILAR KİMLERDİR?

Mirasbırakanın; mirası üzerinde bazı mirasçıların belirli orandaki payları üzerinde tasarruf edemeyeceği kısma saklı pay denilmektedir. Miras hukuku sistemimiz mirasbırakanın; mirası üzerinde serbest bir şekilde tasarruf etmesine izin vermemiştir. Bu durum tüm dünya ülkelerinde bu şekildedir. Sebebi ise; mirasçıların sosyo-kültürel yapısını korumaktır. Mirasçıların; mirasbırakanın sağlığında eriştikleri konum ve yaşadıkları sosyal çevreyi kaybetmeleri şüphesiz topluma ve bireylere zarar verecektir.  Kanun koyucu bu şekilde bir düzenleme ile mirasçıların hayat standartını ve toplumu korumayı ilke edinmiştir.

Hukukumuzda saklı pay sahibi mirasçılar ve saklı payları şu şekildedir;

1- Altsoy için yasal miras payının 1/2'si

2- Ana ve babanın her biri için yasal miras payının 1/4'ü

3- Sağ kalan eş için; altsoy veya ana baba zümresi ile birlikte mirasçı olması durumunda yasal miras payının tamamı; diğer durumlarda yasal miras payının 3/4'üdür.

Velhasıl yukarıda da belirtildiği üzere saklı pay sahibi mirasçılar; altsoy, ana ve baba ve sağ kalan eştir. Bu üç grup mirasçının belirtilen orandaki payları ihlal edildiği takdirde tenkis davası açabileceklerdir. Tenkis davasını saklı payı ihlal edilen mirasçıların beraber açmaları gibi bir zorunluluk bulunmaz. Ancak tenkis davası açan saklı pay sahibi mirasçı saklı payını aşan kazandırmaları geri döndürebilirken dava açmayanlar döndüremezler.

KİME TENKİS DAVASI AÇILIR?

Tenkis davasının davalıları; mirasbırakanın tasarruf oranını aşarak saklı pay sahibi mirasçıların saklı payına tecavüz edilen ve kanunen tenkise tabi tutulan kazandırmaların yapıldığı kişilerdir. Bu kişiler üçüncü kişiler olabileceği gibi bazı mirasçılar da olabilecektir.

TEREKENİN BELİRLENMESİ

Tenkis davasındaki en önemli hususlardan biri mirasbırakanın terekesinin belirlenmesidir. Tereke; mirasbırakanın ölüm tarihindeki değerlere göre hesaplanır. Tereke belirlendikten sonra mirasbırakının tenkisi istenilen kazandırmalarının; saklı pay sahibi mirasçıların saklı pay oranlarını aşıp aşmadığının tespiti yapılacaktır. Bu sebeple tenkis davalarında bilirkişi aracılığıya ''tenkis hesap raporları'' yaptırılması zorunlu hale gelmiştir.

TEREKENİN AKTİF HESABINA KATILMASI GEREKEN MALLAR

• Mirasbırakanın alacakları ile ölüm gününe kadar işleyen faizi
• Borsada kayıtlı hisse senedi gibi kıymetli değerler,
• Temlik dışı tereke miktarı
• Mirasbırakanın ölümünden önceki bir yıl içinde sağlar arası tasarruflarla kurmuş olduğu vakıflar
• 01.01.2002 tarihinden sonra ölüm gerçekleşmiş ise, miras bırakanın sağ kalan eşe karşı sahip olduğu edinilmiş mallara katılma ve değer artış payı alacağı,
• Taşınır ve taşınmaz mallarda oluşan doğal ve medeni semereler
• Taşınır ve taşınmaz mallar, paralar

TEREKENİN PASİF HESABINA KATILMASI GEREKENLER

• Miras bırakanın borçları,
• Miras bırakanın cenaze giderleri,
• Terekenin mühürlenmesi ve yazımı giderleri,
• Mirasbırakan ile yaşayan ve onun tarafından bakılan kimselerin üç aylık geçim giderleri,

NET TEREKE

Mirasbırakanın terekesindeki aktif ve pasif hesabı belirlendikten sonra aktifi pasifinden çıkartılarak net tereke miktarı belirlenir. Bu net tereke miktarı üzerinden davacının miras payı ve saklı payı belirlenir. Daha sonra mirasbırakanın ölüme bağlı veya sağlararası kazandırmaları belirlenir ve tecavüze konu saklı pay tutarları tespit olunur.

GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME VE SÜRESİ

Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarına tecavüz edildiğini öğrendikleri andan itibaren bir yıldır. Vasiyetnameler hakkında açılacak davalar vasiyetnamenin açıldığı tarihten ve diğer tasarruflar hakkında mirasın açılmasından itibaren on yıl geçmekle düşer (TMK m. 571) Tenkis davasındaki 1 ve 10 yıllık süreler hak düşürücü süreler olarak düzenlenmiştir. Tenkis davasında görevli ve yetkili mahkeme ise mirasbırakanın son yerleşim yerinde bulunan asliye hukuk mahkemesidir.

İzah edildiği üzere tenkis davası; saklı payları ihlal edilen mirasçılar bakımından önemlidir. Saklı payları ihlal edilen mirasçılar tenkis davası ile birlikte ihlal edilen payları oranında tasarrufların indirilmesini talep edebileceklerdir. Mirasçıların tenkis davasını bilmemesi sebebi ile miras hakları zedelenmekte ciddi zararlar görmektedirler. Mirasbırakanın; miras payınıza kalacak olan değerleri elden çıkarttığını düşünüyorsanız bu alanda uzman bir avukattan yardım alarak miras hakkınızı elde edebilirsiniz.

Olgun Hukuk- Av. Ümit OLGUN

Aile-Miras-Kişiler Hukuku Departmanı

Av. Özge ARIK& Av. Hasret ERDEM BACAK

Derleyen; Stj.Av. Osman Yasin BİCAN

DETAYLI BİLGİ İÇİN

TELEFON VE WHATSAPP:+90 (553) 048 68 12

MAİL ADRESİ: olgunhukukburosu@gmail.com