Türkiye’ye gelen yabancılar için vizenin sağlamış olduğu süreden yahut vize muafiyetinden yahut 90 günlük süreden fazla kalma hallerinde oturma izni almaları şart koşulmuştur. Buna göre uzun süre Türkiye’de kalmak isteyen yabancıların yetkili makamlara başvurarak oturma izni almaları gerekir. Dolayısıyla oturma izni, geçici süreliğine muafiyetlerden yararlanmaksızın Türkiye’ye gelmiş yabancıların daha uzun sürelerde Türkiye de kalmasına olanak sağlar.

OTURMA İZNİ TÜRLERİ NELERDİR?

Oturma izninin, yabancının Türkiye de kalma amacına göre değişkenlik gösteren birden fazla türü bulunmaktadır. Bunlar; kısa dönem ikamet izni, aile ikamet izni, öğrenci ikamet izni, uzun dönem ikamet izni, insani ikamet izni ve insan ticareti mağduru ikameti olmak üzere altı tanedir.

a. Kısa Dönem İkamet İzni: Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun (YUKK) 31. Maddesinde sayılan hallerden birinin varlığı halinde yabancılar kısa dönem ikamet izni için yetkili makamlara başvuruda bulunabilir. Kısa dönem ikamet izni kural olarak en fazla 2 yıl süreliğine çıkarılır ancak bu sürenin bitimine kadar tekrar uzatılması mümkündür. Söz konusu süre genel olarak 2 yıl olmakla birlikte, yabancının kanunda sayılan hallerden hangisine girip girmediğine göre değişkenlik göstermesi mümkündür.

b. Aile İkamet İzni: Yabancı ile kurulan bir aile ilişkisinin varlığı halinde, yabancı eşe veya bakmakla yükümlü olduğu çocuklarına, destekleyicinin statüsüne bağlı olarak 3 yıla kadar ikamet izni verilebilir. Destekleyici, yabancı ile aile ilişkisi içerisinde bulunan bir Türk vatandaşı olabileceği gibi; Türk vatandaşı olmayan oturma izni sahibi de olabilir. Bu kapsamda örneğin, kısa dönem ikamet iznine sahip bir yabancının eşi ve çocukları için aile ikamet izni alınması mümkündür.

c. Öğrenci İkamet İzni: Öğrenci ikamet izni, Türkiye’de ön lisans, lisans, yüksek lisans veya doktora öğrenimi alacak kimseler için çıkarılan ikamet izni türüdür. Önemle belirtilmelidir ki, öğrenci ikamet izni sahiplerinin destekleyici olarak aile bireylerinden birisine aile ikamet izni için hak sağlaması mümkün değildir. 1 yıldan kısa süreli eğitimlerde ise ikamet izni süresi öğrenim süresini aşamaz.

d. Uzun Dönem İkamet İzni: Türkiye’de herhangi bir ikamet izni türüne bağlı olarak, kesintisiz bir şekilde 8 yıl ikamet etmiş olanlar, ilgili makamlara başvurarak ikamet izni türünü uzun dönem ikamet izni olarak değiştirebilir. Uzun dönem ikamet izni sahipleri süresiz olarak ikamet iznine sahip bulunur. Ancak mülteci, şartlı mülteci, ikincil koruma statüsü sahipleri, insani ikamet izni sahipleri ve geçici koruma sağlananlara, uzun dönem ikamet iznine geçiş hakkı tanınmaz. Uzun dönem ikamet izni, diğer türlerden farklı olarak bakanlığın izniyle valilikler tarafından verilebilir. Uzun dönem ikamet izninin varlığı halinde, yabancı kişi kural olarak Türk vatandaşına (askerlik yapmak, oy kullanmak, kamu görevinde çalışmak hariç) tanınan haklardan yararlandırılır.

e. İnsani İkamet İzni: İnsani ikamet izni, sınırdışı edilmiş kimseler için yahut genellikle olağanüstü durumlarda devletin insani yardım yönünü ortaya koyarak tanımış olduğu ikamet izni şartlarından birisidir. YUKK 46. Maddesinde hangi hallerde insani ikamet izninin verilebileceği sayılmıştır. Buna ek olarak belirtilmelidir ki, insani ikamet izni başvurusunda devletin geniş takdir yetkisi bulunmaktadır. Kanunda böyle bir ikamet izni şekli düzenlenirken ortaya konulan yaklaşım, insani ikamet izninin alınacak bir hak değil, devlet tarafından verilecek bir hak olduğu yönündedir. İnsani ikamet izni süreleri bakanlıkça belirlenir.

f. İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzni: İnsan ticareti mağduru olduğu yönünde kuvvetli şüphe bulunanlar için valiliklerce verilen 30 günlük ikamet iznidir. Burada amaç mağdurun ülkesine dönüp dönmeyeceği yahut yaşamının devamında ne yapacağını düşünmesi için ona süre sağlamaktır. İnsan ticareti mağdurları için verilen ikamet izninde devletin takdir yetkisi yoktur. Valiliklerce 30 günlük süre mağdurlara verilmek zorundadır. İnsan ticareti mağdurları için tanınan bu ikamet izni süresi kanunda aranan şartların varlığı halinde 6 aylık sürelerle uzatılabilir, toplam süre hiçbir şekilde toplam 3 yılı geçemez.

OTURMA İZNİ NASIL ALINIR?

Oturma izni alınması için her şeyden önce yabancının hangi türden ikamet iznine başvuracağını belirlemesi gerekir. Bu noktadan sonra taşıdığı şartların ispatı için gerekli belgeleri toplaması gerekir. Ancak kural olarak tüm ikamet izni türlerinde başvurucunun sağlık sigortalısı olma şartı aranır. Oturma izni başvurusu genellikle göç idaresine yapılır. Önemle belirtilmelidir ki, insan ticareti ikamet izni hariç tüm ikamet izinlerinde devletin takdir yetkisi bulunmaktadır. Dolayısıyla idarenin takdir yetkisini kullanarak ikamet izni başvurusunu reddetmesi mümkündür. Bu durumda alanında uzman bir hukukçunun desteğinin alınarak hareket edilmesi gerekir.

SONUÇ

Vize ile yahut vize muafiyetiyle Türkiye’ye gelenler, bu durumun onlara sağladığı süre bitene dek Türkiye’de kalabilirler. Ancak uzun süreli Türkiye’de kalmak isteyen yabancıların, bu hakkı kazanabilmeleri için ikamet iznine başvurmaları gerekir. İkamet izni başvurusundan önce yabancının hangi amaçla Türkiye de kalacağını belirlemesi ve buna göre gerekli belgeleri hazırlaması gerekir. Gerekli belgeler hazırlandıktan sonra göç idaresine başvurularak ikamet izni talep edilebilir. İkamet izni talebi, idarece değerlendirilerek sonuca bağlanır. İkamet iznine başvurulduktan sonra 90 gün boyunca, başvuru sahiplerine verilecek belgelerle, yabancının Türkiye’de kalması sağlanır. 90 günlük bu süre, yabancının ikamet izninde bulunmasının sağlamış olduğu süredir. Genellikle idare bu süre içerisinde ikamet izni başvurusunu sonuçlandırarak süreci sona erdirir. Önemle belirtilmelidir ki, idarenin ikamet izni başvurularında takdir yetkisi bulunur. Dolayısıyla başvuru sürecinin hassasiyetle takip edilmesi gerekir.

Olgun Hukuk- Av. Ümit OLGUN

Tazminat-İdare-Ceza Hukuku Departmanı

Av. Rabia Kıraç

Stj. Av. Mücahit Kaynarca

DETAYLI BİLGİ İÇİN

TELEFON VE WHATSAPP:+90 (553) 048 68 12

MAİL ADRESİ: olgunhukukburosu@gmail.com