Yapay zeka teknolojisi günümüzde sıklıkla kullanılır hale geldi. Bununla birlikte yapay zekanın bünyesinde barınan birtakım risklerde gün yüzüne çıktı. Zira, yapay zekanın kullanımı nedeniyle üçüncü kişilerin zarar görmesi günlük yaşamda karşılaşılabilir hale geldi. Örnek verecek olursak; yanlış GPS yönlendirmeleriyle bir araba farklı bir arabaya çarparak üçüncü kişilerin zarar görmesine neden olabilir. Nitekim TRT HABER kanalının 31/12/2021 tarihli haberinde de yapay zekanın neden olabileceği risklere yer verilir. Makalemizin daha anlaşılabilir olması adına haberden bir kesite aşağıda yer veriyoruz;

"-Amerika Birleşik Devletleri'nde,Amazon şirketinin geliştirdiği sanal asistan Alexa'nın, bir çocuğu tehlikeli bir oyun oynamaya teşvik etmesi büyük tepki çekti.

-Tesla'nın sürücüsüz aracının kaza yapması tartışmalara da yol açtı.

Özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nin geliştirdiği bazı SİHA'ların sivil ölümlerini artırması eleştirileri beraberinde getirdi.

-Nvidia şirketinin geliştirdiği robot, Oxford Üniversitesi'nde bir oturuma katıldı. Robot, silahlanma yarışına ilişkin bir soruya "Savaş istemiyorsanız var olmamalıyım" karşılığını verdi."

İşte böyle durumlarda yapay zekanın sebep olduğu zararların tazmininin değerlendirilmesi gerekir.

Yapay zeka, Türk Hukukuna göre bir kişi olmadığı için bizzat yapay zekanın sorumluluğuna başvurulamayacaktır. Ancak sözleşme sorumluluğu ve sözleşme dışı sorumluluk kapsamında yapay zekanın kullanıcısına, üreticisine yapay zekanın neden olduğu zararların tazmini için başvurulabilir. Özellikle haksız fiil sorumluluğu söz konusu olabilir. Yani zarar gören tüketici olsun veya olmasın TBK 49 vd. maddeleri uyarınca kusura dayanan haksız fiil hükümleri kapsamında yapay zekanın sebep olduğu zararların tazminini talep edebilir.Bu noktada yapay zekanın haksız fiil sorumluluğunu, haksız fiil unsurları bakımından inceleyecek olursak;

1-) Kusur: Kusur, hukuka aykırı davranışta bulunan kimse hakkında yürütülen değer yargısıdır. (Nomer)Zarar gören, zarar verenin kusurlu hareket ettiğini ispat etmelidir.Bu nedenle bir yapay zekanın fiili (= eylemi) sonrasında zarar meydana geldiğinde zarar görenin, yapay zekanın kusurlu olduğunu, yani üreticinin piyasaya sürdüğü araç (=aygıt = yapay zeka) nedeniyle zarar gördüğünü ispatlaması gerekir.

2-) Hukuka Aykırı Fiil: Haksız fiil sorumluluğunda fiilin hukuka aykırı olması için genel davranış kurallarının ihlal edilmesi gerekir. Bu nedenle güven arz etmeyen, gerekli incelemelerin yapılmadığı, hatalı bilgilerin mevcut olduğu yapay zekanın piyasaya sürülmesi genel davranış kurallarına aykırıdır. Keza, bir kimsenin satın aldığı üründen güvenli olmasını beklemesi çok normaldir. Dolayısıyla tehlikeye neden olan bir ürünün üretilmesi ve bu tehlike nedeniyle zarar meydana gelmesi halinde hukuka aykırı fiil gerçekleşir.

3-) İlliyet Bağı: Haksız fiil sorumluluğunun doğması için zarar ve fiil arasında illiyet bağının olması gerekir. Bu nedenle yapay zeka tarafından gerçekleşen bir fiil nedeniyle zarar meydana gelmelidir. Örneğin; Otonom araçların kontrolden çıkarak bir insana çarpmasında yapay zeka tarafından gerçekleşen fiille zarar meydana gelir.

4-) Zarar: Haksız fiil hükümlerine başvurabilmek için yapay zeka tarafından bir zarar ortaya çıkmalıdır. Böylece yapay zekanın neden olduğu zarardan ötürü maddi/manevi zarar talep edilebilecektir. Ayrıca koşulların mevcut olması halinde ,dolaylı veya yansıma zararda talep edilebilecektir.

Tüm bu şartların gerçekleşmesi halinde yapay zekanın neden olduğu zararlardan dolayı haksız fiil sorumluluğu doğabilir. Ayrıca, yapay zeka sistemlerinin neden olduğu zararlardan ötürü diğer sorumluluk türlerine nazaran haksız fiil sorumluluğunun oldukça faydalı noktaları vardır. Örneğin; Haksız fiil sorumluluğuna dayanarak zarar gören herkes, yapay zekanın neden olduğu zararlarının tazminini talep edebilir. Böyle bir durumda yapay zeka nedeniyle zarar gören kişilerin, üreticisi veya kullanıcıyla sözleşmesel bir ilişkisinin bulunmasına gerek yoktur.

Ancak yapay zeka sistemlerinin neden olduğu zararlardan dolayı haksız fiil hükümlerinin uygulanması her ne kadar faydalıda olsa bir o kadar dezavantajlı haller de söz konusudur. Şöyle ki;

Zararın yapay zeka sistemindeki hatadan kaynaklandığının ispatı güçtür.

Yapay zeka sisteminin hatalı olmasında kullanıcın veya üreticinin kast veya ihmalinin bulunup bulunmadığının ispatı zordur. Bu noktada yapay zekanın görevi dışında kötü bir şekilde kullanılması halinde kullanıcının veya denetleyicinin sorumlu olması mümkündür. Ancak yapay zekanın amacına göre kullanılması halinde beklenmeyen nedenlerden ötürü zarar meydana geldiğinde kimin sorumlu tutulacağı bir sorundur.

SONUÇ

Günümüzde kullanımı çoğunlukla artan ve etkinliği ilerleyen yapay zeka, eğitim, sağlık, taşıma, ticaret vb. sektörlerde kullanılmaktadır. Dolayısıyla bu sektörlerden yararlanan kişilerin yapay zekanın zararlarına karşı kendilerini koruma altına almaları gerekir. Nitekim; Yapay zekanın sebep olduğu zararların tazminine ilişkin Avrupa Parlamentosu tarafından düzenlenen tavsiye kararlarında bir takım düzenlemelerin yapılması önerilmiştir. Tavsiye kararında zararın tazmini için belirli kategorilerdeki robotların sebep olduğu zararlara yönelik zorunlu bir sigorta sistemi oluşturulması tavsiye edilmiştir. Sonuç olarak yapay zekaların neden olduğu zararlardan dolayı haksız fiil sorumluluğu mevcuttur. Böylece haksız fiil unsurlarının gerçekleşmesi halinde yapay zekanın kullanıcısı, denetleyicisi veya üreticisi tazmin yükümlülüğü ile karşı karşıya gelebilecektir. Bu tip bir zararın meydana gelmesinde ispat yükü davacıda olacağından sürecin alanında uzman, iyi avukatlar tarafından yürütülmesi azami önem arz eder. Bu nedenle hukuk bürolarından konuya ilişkin detaylı bilgi edinmenizi ve uzman avukatlardan yardım almanızı tavsiye ederiz.

Olgun Hukuk- Av. Ümit OLGUN

Tazminat-İdare-Ceza Hukuku Departmanı -Konya Hukuk Bürosu

Av. Rabia KIRAÇ

Stj. Av. Sümeyye Hatice ERSÖZ  

DETAYLI BİLGİ İÇİN

TELEFON VE WHATSAPP:+90 (553) 048 68 12

MAİL ADRESİ: olgunhukukburosu@gmail.com